Het dossier “Tuin van Jonker” betreft een zaak waarin een stel wonend aan de Kamperzijstraat een stuk gemeentegrond in het rozenprieel heeft geclaimd als privétuin. Ze deden hierbij een vals beroep op verjaring (20 jaar). De gemeente heeft aan deze onrechtmatigheid mee gewerkt door een verklaring van geen bezwaar af te geven tegen de geclaimde verjaring. Dit terwijl er van verjaring geen enkele sprake kon zijn; toen het stel het huis in 2008  kocht zat er stukje tuin bij van pakweg 5m2 dat illegaal was afgezet in 2005. Daarna heeft het stel de tuin op de gemeentegrond zelf vergroot tot ruim 11m2. En later hebben ze met een blij de claim van verjaring ingediende situatieschets de tuin nog een keer uitgebreid tot 16m2 in april 2013.

De ontwikkelingen van de Tuin van Jonker spelen al sinds 2000 toen de gemeente de erven van de kunstenaar Wim Jonker sommeerde de kassen leeg te halen waar de beeldhouwer zijn atelier hield. Kassen die nota bene precies op bewuste locatie hadden gestaan waar het stel hun verjaarde grond claimt en die de gemeente in 2001 heeft laten afbreken. Sindsdien zijn er uiteenlopende plannen wat betreft de bestemming. Veel gepraat, maar lange tijd lag het landje braak. Het verwilderde tot een met bramenplanten overwoekerde stortplaats voor grof vuil. Uiteindelijk besloot het gemeentebestuur in 2007 -na een onzalig plan de stukje grond vol te proppen met woningbouw- de wensen van de buurt te honoreren en op de bewuste plek de wijk een groen parkje te gunnen.

De zaak is des te meer opmerkelijk omdat de gemeente al sinds 2005 langdurige ontruimingsprocedures had gevolgd tegen twee andere omwonenden (die waarschijnlijk wel een terecht geval van verjaring aan de hand hadden). Nog opmerkelijker is het omdat een er uitgebreide inspraakprocedure aan de inrichting van het parkje vooraf is gegaan; van 2007 tot 2012 is met alle omwoners intensief gesproken over het parkje dat er zou komen. Dit ook in aanwezigheid van het stel; en nooit kwam de claim op verjaring of privébezit naar voren. Dit terwijl uiteindelijk ook met gebiedsverbinder, mw. Anouk Stilma-Clerx en de gemeentelijk juriste, Elsbeth Molenkamp ondertussen (vanaf juni 2010 tot eind 2012) wel met de behandeling van claim van verjaring bezig waren. Het is dan onbegrijpelijk dat er nooit over is gecommuniceerd richting omwonenden en er geen enkele vermelding of notitie hierover bij het definitieve ontwerp zat (goedgekeurd door het college van B&W in juni 2012). Enige mate van ruchtbaarheid aan de wens van het stel land te willen houden, had in samenspraak met gemeente en andere omwonenden allicht tot een ander ontwerp kunnen leiden. Maar mevrouw  Anouk Stilma-Clerx, die bij omwonenden ook bekend stond als schender van het beeldrecht door zonder de erven van Wim Jonker te raadplegen een van zijn beelden te te laten dupliceren… Die Anouk Stilma-Clerx vond het niet ook nodig zich enige rekenschap te geven over de impact van deze onterechte claim op de buurt.  Ze wuifde, toen de aap uit de mouw kwam meldingen van omwonenden weg en ze bagatelliseerde de kwestie tegen over de wijkraad; alles was onder controle. Dit soort fixers, staan bij gemeente Haarlem kennelijk in hoog aanzien; ze werd afdelingshoofd van het gemeentelijke klantcontactcentrum.

Ymere publiceerde het aangepaste plan in juni 2013; overigens stond daar nog de ca. 11m2 ingetekend, maar de gevolgen waren toen al vervelend; een aantal buurtgenoten zouden hierdoor niet meer op de verharde paden verloop worden aangesloten. Reclamatie bij Ymere leverde repliek op van de gebiedsbeheerder, mevrouw Chantal Verburg, dat dit zou komen omdat de makelaar van het stel een fout had gemaakt. Dat verhaal werd ook verteld door de account-manager van de gemeente, mw. Ciska Smits. (Dit terwijl achteraf blijkt dat ze beiden volledig op de hoogte waren van de valse claim op verjaring.). De meest recente uitbreiding van het stel zou trouwens nog extra problemen met zich mee brengen voor de buren en voor het padenverloop. En toen na doorvragen en het betrachten van enige ongezonde vasthoudendheid, een van de omwonenden met Elsbeth Molenkamp in augustus 2013 sprak over deze zaak, liet zij helemaal niets van haar betrokkenheid merken. Waarom zei ze niet dat zij de verklaring had opgesteld? Waarom vertelde ze niet hoe het destijds was verlopen?

De gemeente toonde zich in eerste instantie volstrekt onwillig om tegen de valse verjaring op te treden (en ze liet de inrichting van het park gewoon doorgaan, ondanks protesten en bezwaren uit de buurt). Dat bevreemde. Hierop zijn omwonenden op onderzoek uitgegaan. Wat was hier toch aan de hand? Diverse WOB-verzoeken om de aard en toedracht van deze zaak te achterhalen, hebben uiteindelijk licht op de zaak doen schijnen. Het was een moeizaam proces; de ambtenaren van de gemeente zijn al niet zo scheutig met het beantwoorden van vragen, maar hier werd informatie tegen -strijdig met de Wet Openbaarheid van Bestuur- achtergehouden. Procedures werden verrommeld en er werd herhaaldelijk een valse voorstellingen van zaken gegeven, afdelingshoofd van de afdeling Vastgoed, Jelle van Wier en zijn medewerker Roland Schreuder voorop.
Roland Schreuder kwam zelfs met het plan om met Ymere het padenpatroon nog wat verder te veranderen opdat het logisch leek dat een buurman van het stel ook een stuk grond zou krijgen; dit zou min of meer uitgeruild kunnen worden tegen de beantwoording van de WOB-vragen. Kennelijk maakte de gemeente liever nieuwe “fouten” dan dat ze dit op juridisch ordentelijke wijze oploste. De gemeente zag lange tijd niets in zelfs maar dreiging van bestuursdwang of een civiele procedure. En strafrechtelijk; de aangifteplicht die geldt voor ambtenaren werd aan de laars gelapt.  En ook de toenmalig verantwoordelijke wethouder Ewout Cassee,  die als lichtend voorbeeld voor zijn ambtenaren in verschillende gevallen ook heeft verzaakt zijn toezeggingen na te komen, heeft na gelaten op te treden tegen het wangedrag van zijn ambtenaren.

Oud- wethouder Cassee speelt daarnaast ook zelf nog een bijzondere rol in deze. Eerst deed hij een mislukte poging om de buurman van het stel met een stukje grond te “compenseren” tegen uitruil van een WOB-boete. Hierbij dreigde de situatie waarbij andere omwonenden afgesloten zouden worden van het park. Daarna heeft hij toegezegd de zaak op te lossen door het stel te bewegen de grond terug te geven onder dreiging van juridische stappen; het houden van een zogenaamd “inkeergesprek”. Hiertoe zou een feitenrelaas worden opgesteld; uiteraard om duidelijk te krijgen dat de omwonenden inderdaad gelijk hadden en er geen sprake zou kunnen zijn van verjaring. Uit WOB-verzoeken blijkt een gebrekkig feitenrelaas waar veel aan ontbreekt; het werk hieraan is stopgezet -toevallig?- zo rond het tijdstip dat de bijzondere betrokkenheid van mw. Stilma Clerx en mw. Molenkamp bleek. Verklaringen van de verkopend makelaar, uitzoekwerk van een stagiair, de (al dan niet ondertussen) beschikbare luchtfoto’s; deze zijn allemaal niet in het feitenrelaas opgenomen. Het heeft er alle schijn van dat de opsteller van het feitenrelaas, Roland Schreuder, bewust er naar heeft gestreefd twijfel te zaaien over een aantal zaken. Of wethouder Cassee dit alles heeft geweten? Hij had het in ieder geval kunnen weten. Als hij de brieven en extra getuigenverklaringen van omwonenden heeft gelezen zeker wel. En als zijn assistent mw. Claudia Tempelman, die lange tijd als aanspreekpunt fungeerde in deze zaak- hem zo nu en dan heeft bijgepraat, dan was hij uitstekend op de hoogte. Hoe het ook zij; hij is in ieder geval uiteindelijk zijn toezegging niet nagekomen; in plaats van het inkeergesprek, kwam hij met een nieuwe, alternatieve “oplossing” die hij uiteindelijk -op een weinig fraaie manier- zou doordrukken.

De gemeente beweert uiteindelijk dat het afgeven van de verklaring van geen bezwaar een “fout” betreft. Zoiets dat ze niet goed hebben gecheckt. Gebruikelijk is – zo zegt de gemeente- dat een claim op verjaring wordt getoetst met luchtfoto’s. En ook bij andere voorbeelden van gevallen van mogelijke verjaring, blijkt dat de standaard-houding van de gemeente allerminst meewerkend is. Waarom is hier dan niet even kritisch gekeken?  Hierover legde ambtenaren verschillende, onsamenhangende en tegenstrijdige verklaringen over af. Zo beweerde betrokken ambtenaren (net zoals Ymere) tegen omwonenden die rappelleerden dat het dus zou gaan om een fout van de makelaar (terwijl achteraf blijkt dat ze van de verjaring wisten). Ook legde diverse ambtenaren van de gemeente tegenstrijdige verhalen af over de juridische aard van de verklaring die ze hadden afgegeven; optreden zou initieel lastig, moeilijk, kostbaar en later zelfs vermoedelijk kansloos zijn. In een later stadium beweerde de gemeente, met wethouder Cassee als kopstuk, zeer stellig dat de grond overdracht juridisch onomkeerbaar zou zijn. De stadsadvocaat zou dat hebben uitgezocht, maar als omwonenden dat niet geloofden, dan zou de wethouder dat nog eens op schrift laten stellen opdat de omwonenden dat konden zien. Later toen het stel toch niet wilde meewerken met de “oplossing” van wethouder Cassee konden juridische stappen opeens weer wel.

Na 4 bezwaren bij de Commissie Beroeps- en Bezwaarschriften en 2 beroepen bij de bestuursrechter, is ondertussen wel duidelijk dat hier niet de fout is gemaakt waarvan de ambtenaren de schijn willen wekken dat hij is gemaakt. Er is helemaal geen toetsing gedaan. Diverse luchtfoto’s en ander materiaal waren gewoon aanwezig en bij de gemeente. Betrokken ambtenaren doen het net voorkomen alsof ze de oude luchtfoto’s niet hadden kunnen zien wegens de verhuizing van de collectie naar het Noord Hollands Archief. Het verhaal klopt niet; de verhuizing vond enkele maanden later plaats dan de beslissing om de grond weg te geven. En ook op de wel beschikbare digitale luchtfoto’s en andere stukken uit het dossier Tuin van Jonker had de gemeente kunnen zien dat de claim niet klopte.

Ook over de juridische kant van de zaak is door de gemeente een valse voorstelling van zaken gegeven. Afdelingshoofd Vastgoed, Jelle van Wier, heeft de stadsadvocaat, na de belofte van wethouder Cassee, de opdracht gegeven een stukje te schrijven waaruit de juridische onherroepelijkheid zou blijken. Indien dat zou kunnen zou hij het -beloofde- stuk misschien (!!!) met de omwonenden delen. Een week later lag er het antwoord van de stadsadvocaat: de feitelijke verjaringsdaden bepalen het eigendom. Dat de gemeente met verzoekers afspreekt dat iets verjaard is doet er niets aan af. Op de verklaring die de gemeente heeft afgegeven kan worden teruggekomen en inschrijving bij het kadaster is niet bindend voor het eigenaarschap. Dit advies van de stadsadvocaat werd niet naar omwonenden gestuurd en niet -zoals afgesproken- met ze besproken. Het werd onder de pet gehouden. Navraag bij de bestuursassistent van de wethouder, Claudia Tempelman, leverde een verwijzing op naar mw. Mariska van Houten, een inhuurkracht die ondanks haar relatieve korte inwerktijd, veel meer van de zaak zou moeten weten. Mariska van Houten deed alsof ze van niets wist, terwijl ze het advies in haar mailbox had. Een WOB-verzoek en een voor de heer van Wier zeer gênante -de commissieleden stoorden zich overduidelijk aan zijn verdichtselen en tegenwerkende houding- bezwaarzitting later, konden de omwonenden uiteindelijk een half jaar nadien het beloofde advies lezen.

Ook raadpleging van het Openbaar Ministerie en juridische experts wees uiteindelijk zoveel uit. Net als tegen een bijstandsfraude kon de gemeente hier bestuurlijk tegen optreden; bestuursdwang, dat leek het OM de eerst aangewezen weg. Strafrechtelijk vervolging van de fraudeurs was zeker ook mogelijk; het valse beroep op verjaring betreft bedrog en de overdracht kan dan worden vernietigd. Maar dan moest de gemeente als primair benadeelde vervolging instellen; het belang dat alleen de omwonenden daarbij hadden was waarschijnlijk niet sterk genoeg. En de aangifteplicht van de behandelend ambtenaar? Ja, die geldt natuurlijk eigenlijk wel, maar in praktijk wordt daar niet zoveel mee gedaan. (Aangifteplicht van de notaris is trouwens een ander verhaal; de notaris, J.C. Kloeck, was ondertussen niet meer in functie wegens een andere fraude zaak).  En dan de civiel rechtelijke mogelijkheden waar waarschijnlijk ook de stadsadvocaat op doelde; een beroep doend op dwaling, kan de gemeente deze zaak tamelijk eenvoudig nietig laten verklaren.

Man kan zich afvragen of hier incompetentie meespeelt; een gebrek aan kennis over de juridische kant van deze zaak. Het eerdere licht dat de gemeentelijke juriste Elsbeth Molenkamp, de zwijgende opstelster van de verklaring van geen bezwaar, op deze zaak had geworpen, maakt dat zeer onwaarschijnlijk. Ook de uitspraak dat al eerder advies is ingewonnen over deze zaak van Mw. Claudia Tempelman doet vermoeden dat men zich wel degelijk bewust was van de juridische mogelijkheden. En waarom beweren dat er juridisch advies is ingewonnen bij de stadsadvocaat, terwijl achteraf blijkt dat dat niet waar is? En dan nog: vergelijk het met bijstandsfraude. Waarom dat weigeren aan te pakken? Omdat je als gemeente vindt dat je het de oplichters te makkelijk hebt gemaakt? Of…?

De gemeente heeft – in december 2014- uiteindelijk de “oplossing” van wethouder Cassee doorgedrukt. De rooilijn aan de kant van de Kamperzijstraat is dusdanig rechtgetrokken dat het uitzicht van een bewoner aan de Lange Poellaan niet meer wordt belemmerd. De Kamperzijstraatbewoners hebben een gratis stukje tuin van de gemeente gekregen gekregen (gekocht voor 1 euro). Een aantal bewoners aan de Lange Poellaan kregen een lang beloofd recht van overpad. Alle hierbij gemaakte kosten komen op rekening van de gemeente.

Een vreemde gang van zaken met een onbevredigende “oplossing”. De gemeente vindt van niet; ze stelt zich botweg op het standpunt dat er gewoon een foutje is gemaakt en dat dit foutje -weliswaar een beetje laat en niet op een manier die de schoonheidsprijs verdient- met de “oplossing” van wethouder Cassee naar “eer en geweten” is hersteld. Verdere vragen over deze kwestie worden niet beantwoord; men vindt deze gang van zaken zo normaal, dat ze geen onderzoek waard is. En klachten over de misdragingen van ambtenaren (bewuste overtredingen van de WOB, afleggen valse verklaringen voor de Adviescommissie bezwaarschriften, vertellen van leugens) en wethouder worden slechts na aandringen procedureel afgedaan en al helemaal niet inhoudelijk beantwoord.

De inrichting van de Tuin van Jonker is door alle perikelen niet wat ze had moeten zijn. Het ontwerp was natuurlijk al -het met inspraak vastgestelde en door het stadsbestuur goedgekeurde ontwerp- aangepast. Maar omdat het stel nog meer grond hadden gepakt dan ze voor de verklaring van de gemeente hadden, is de feitelijke inrichting weer anders gegaan! Sporen zijn nog zichtbaar: er loopt nu een van de binnenpaden opeens dood tegen een boom. En met de “oplossing” die de gemeente er door drukte, is  natuurlijk de gehele zuidkant van  de tuin al helemaal niet meer wat bureau Witsenburg voor ogen had. De Tuin van Jonker is een stuk kleiner geworden, maar al met al is de wijkraad toch overwegend positief over het parkje.

De bedriegers zijn beloond. De mensen die klaagden zijn “afgekocht” met gratis grond, schutting en recht van overpad. Dit ten kosten van gemeenschapsgeld en -goed.  Je zou je kunnen afvragen of je ook onterecht een bijstandsuitkering van de gemeente zou kunnen krijgen, als je een bijstandsfraude van een buurman meldt.

Veel vragen gaan onbeantwoord:

• Waarom heeft de gemeente meegewerkt aan de verjaring? Waarom de verklaring afgeven zonder toetsen?
• Waarom heeft de gemeente niet gelijk opgetreden bij de eerste signalen van omwonenden en niet naar de voor de hand liggende juridische middelen gegrepen?
• Waarom zijn er valse voorstellingen van zaken gegeven? Over de juridische kant, over de verklaring geen bezwaar, over de makelaar die een fout zou hebben gemaakt, etc.?
• Waarom heeft de gemeente uiteindelijk gratis grond met alle bijkomende inrichtingskosten weggeven terwijl dit ook anders had kunnen worden opgelost? En waarom zelfs een recht van overpad dat niets met de zaak te maken had?
• En waarom weigert de gemeente categorisch onderzoek te doen naar toedracht van deze zaak en de verdere de misdragingen van ambtenaren in de afhandeling?

De antwoorden zullen allicht ooit en misschien nooit gegeven worden door de betrokken ambtenaren.
Toch hebben laten veel van de antwoorden zich uittekenen… U leest ze in de volgende hoofdstukken die zijn geclusterd rond bepaalde thema’s. Dit alles op basis van stukken verkregen door WOB-verzoeken, stukken uit het Noord Hollands Archief, berichten in lokale dagbladen, en media en tal van getuigen verklaringen, foto’s en situatieschetsen.